วิจัยเรื่อง การศึกษาผลการใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์
ตามแนวของ Matal เพื่อพัฒนาทักษะการคิดของเด็กปฐมวัย
Effect of Using the Science Learning
Activities Based on Matal Program in Developing the Thinking Skills of
Preschool Children
คำสำคัญ(keyword)
การจัดกิจกรรมโดยใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของMatal การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติ ทักษะการคิด
ความสามารถในการสังเกต ความสามารถในการจำแนก ความสามารถในการแก้ปัญหา เด็กปฐมวัย
ปี2543
ชื่อผู้วิจัย นิทรา ช่อสูงเนิน
จากความสำคัญของการจัดกิจกรรมเพื่อฝึกฝนทักษะทางวิทยาศาสตร์และพัฒนาการคิดของเด็กปฐมวัยที่มีความสัมพันธ์กัน
ทำให้ผู้วิจัยเกิดความสนใจที่จะศึกษาถึงรูปแบบและแนวทางในการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ที่มีความสอดคล้องเป็นไปได้ในการพัฒนาทักษะการคิดของเด็กปฐมวัยและพบว่า
การจัดกิจกรรมตามโปรแกรมการสอนวิทยาศาสตร์แบบ Matal (คำว่า Matal เป็นคำย่อของชื่อโปรแกรมในภาษาฮิบบรู)
ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโครงการพัฒนาวิทยาศาสตร์ระดับปฐมวัยและเป็นโครงการร่างระหว่างศูนย์การสอนวิทยาศาสตร์กับกระทรวงศึกษาธิการและวัฒนธรรมของประเทศอิสราเอล
โปรแกรมการสอนวิทยาศาสตร์แบบ Matal นี้ เป็นโปรแกรมการสอนวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กปฐมวัย
(The Matal Early Childhood Science Teaching Program) มีจุดเน้นที่จะสอนวิธีการสอบสวนและสืบสวน
รวมทั้งช่วยฝึกให้เด็กเข้าใจกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ขั้นพื้นฐานและการพิสูจน์ด้วยตนเองว่าความรู้ที่เขาได้มานั้นเป็นความรู้จริง
โปรแกรมนี้จะมุ่งเอาตัวเด็กเป็นศูนย์กลาง (Child-centered) โดยจะชี้นำเด็กให้รู้จักวิธีตอบสนองอันดีต่อโลกรอบตัวและต่อตนเองตั้งแต่
โปรแกรม Matal ได้จัดนำเรื่องรอบตัวมาเป็นหน่วยการเรียนรู้สอดแทรกคณิตศาสตร์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
เน้นการพัฒนาภาษาโดยเปิดโอกาสให้ใช้ภาษาในการโต้ตอบพูดคุย ซักถาม
ผู้วิจัยได้ศึกษาพบว่าโปรแกรม Matal มีจุดเด่นหลายประการ
เช่น ในการจัดกิจกรรมแต่ละเรื่องเด็กจะได้เรียนรู้อย่างลุ่มลึก
มีการใช้คำถามกับเด็กตลอดเวลาและครูจะไม่ตอบคำถามเด็กทันที
แต่มีการย้อนกลับให้เด็กสำรวจเพื่อหาคำตอบได้ด้วยตนเอง คำถามที่ใช้เป็นคำถามที่ทำให้เด็กได้พัฒนาการคิด
เช่น ใช้คำถามเพื่อทำนายพยากรณ์อนาคต
สิ่งที่จะเกิดขึ้นและคำถามให้เด็กเกิดจินตนาการ จัดสภาพแวดล้อม
สื่ออุปกรณ์ให้เด็กสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง
เนื้อหาหัวเรื่องที่นำมาเรียนรู้เป็นสิ่งแวดล้อมรอบ ๆ ตัวเด็ก
จากความสำคัญดังกล่าวทำให้ผู้วิจัยสนใจที่จะนำรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของ
Matal มาพัฒนาให้เข้ากับสภาพแวดล้อมของท้องถิ่นและห้องเรียน
นำกิจกรรมที่สร้างมาใช้ในห้องเรียน ซึ่งผลการวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางสำหรับครู
ผู้บริหาร ตลอดจนผู้เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาสำหรับเด็กปฐมวัยได้ใช้เป็นแนวทางในการจัดกิจกรรมเพื่อพัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กปฐมวัยต่อไป
แนวคิด(concept)
1. การเรียนรู้ของเด็กปฐมวัย
2. ทักษะการคิด
3.
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับพัฒนาการคิดและสติปัญญา
4. หลักสูตรก่อนประถมศึกษา พุทธศักราช
2540
5. การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กปฐมวัย
วัตถุประสงค์(objective)
1.
เพื่อสร้างและพัฒนากิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะการคิดของเด็ก
ปฐมวัย
2.
เพื่อเปรียบเทียบความสามารถในการสังเกต จำแนกและแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัด
กิจกรรมวิทยาศาสตร์โดยใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของ Matal กับการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติ
สมมุติฐาน(assumption)
เด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดกิจกรรมด้วยกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของ
Matal มีความสามารถในการสังเกต จำแนก
และแก้ปัญหาสูงกว่าเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติ
แนวทางการปฏิบัติ(regulation)
การวิจัยเชิงทดลอง
กลุ่มตัวอย่าง(sample)
ประชากรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้เป็นนักเรียนชั้นอนุบาลปีที่
2 ของโรงเรียนอนุบาลอุดรธานี สำนักงานการประถมศึกษาอำเภอเมืองอุดรธานี
จังหวัดอุดรธานี จำนวน 9 ห้องเรียน นักเรียนทั้งสิ้น 364 คน
กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยครั้งนี้ ได้แก่
นักเรียนชั้นอนุบาลปีที่ 2 ของโรงเรียนอนุบาลอุดรธานี จำนวน 80 คน
ซึ่งได้มาจากการสุ่มอย่างง่าย (Simple Random
Sampling) จับสลากเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมกลุ่มละ 1 ห้องเรียน
(ห้องละ 40 คน) ดังนี้
1. จับสลากห้องเรียนชั้นอนุบาลปีที่ 2
มา 2 ห้องเรียน จากจำนวนทั้งหมด 9 ห้องเรียน
2.
จับสลากเพื่อกำหนดเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม
ตัวแปร(variable)
ตัวแปรต้น คือ การจัดกิจกรรม ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 แบบ ได้แก่
1.
การจัดกิจกรรมตามกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของ Matal ที่สร้างขึ้น
2.
การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ตามแนวการจัดประสบการณ์ของสำนักงานคณะกรรมการการ
ประถมศึกษาแห่งชาติ
ตัวแปรตาม ได้แก่ ทักษะการคิด ประกอบด้วย
1. ความสามารถในการสังเกต
2. ความสามารถในการจำแนก
3. ความสามารถในการแก้ปัญหา
คำนิยาม(defination)
การจัดกิจกรรมโดยใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนวของ
Matal หมายถึง
การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ตามแนวการจัดประสบการณ์ที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น
โดยพัฒนามาจากแนวการสอนวิทยาศาสตร์ตามโปรแกรมสอนวิทยาศาสตร์ Matal ซึ่งเป็นโปรแกรมที่มุ่งเอาเด็กเป็นศูนย์กลาง (Child centered) ตามโครงการพัฒนาวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กเป็นโครงการร่วมระหว่างศูนย์การสอนวิทยาศาสตร์กับกระทรวงศึกษาธิการและวัฒนธรรมของประเทศอิสราเอล
ซึ่งโปรแกรมนี้ประกอบไปด้วย 4 หน่วย คือ การสังเกตสิ่งแวดล้อมรอบตัว
การสัมผัสและการรับรู้ รูปทรงและความสัมพันธ์ การแยกประเภทและการจัดหมวดหมู่
การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติ หมายถึง
การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ตามแผนการจัดประสบการณ์ที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นโดยยึดแนวทางการจัดประสบการณ์ที่สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติได้เสนอแนะไว้
ทักษะการคิด หมายถึง
ความสามารถในด้านสติปัญญาของเด็กซึ่งผู้วิจัยศึกษาเฉพาะในด้านการสังเกต การจำแนก
และการแก้ปัญหา
ความสามารถในการสังเกต หมายถึง
ความสามารถในการใช้ประสาทรับรู้ ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น
และผิวกายอย่างใดอย่างหนึ่งเข้าไปสัมผัสสิ่งต่าง ๆ
เพื่อรับรู้รายละเอียดของสิ่งนั้น วัดได้จากแบบทดสอบความสามารถในการสังเกต จำนวน
15 ข้อ
ความสามารถในการจำแนก หมายถึง
ความสามารถในการใช้ประสาทรับรู้ ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น
และผิวกายอย่างใดอย่างหนึ่งในการจัดแบ่งหรือเรียงลำดับสิ่งของโดยมีเกณฑ์ในการจัดแบ่งซึ่งเป็นเกณฑ์ที่เด็กสร้างขึ้นเอง
เกณฑ์ที่ผู้อื่นกำหนดให้หรือบอกได้ว่าใช้เกณฑ์ใดในการแบ่ง
วัดได้จากแบบทดสอบวัดความสามารถในการจำแนก จำนวน 15 ข้อ
ความสามารถในการแก้ปัญหา หมายถึง
ความสามารถที่ได้จากกระบวนการทำงานของสมอง
ซึ่งอาศัยความรู้และประสบการณ์เดิมมาใช้ในการแก้ปัญหา
ซึ่งวัดด้วยแบบทดสอบวัดความสามารถในการแก้ปัญหาของเด็กระดับก่อนประถมศึกษาที่กองวิชาการ
สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติสร้างขึ้น โดยมีเกณฑ์การให้คะแนนอยู่ 4
ระดับ คือ
ค่าการประเมินระดับ 3 หมายถึง
คำตอบชัดเจนสอดคล้องกับสถานการณ์และมีความเป็นไปได้ ตอบอย่างมีเหตุผล
เหมาะสมกับความสามารถตามวัยและประสบการณ์เด็ก ใช้เวลาคิดก่อนตอบไม่เกิน 5 วินาที
ค่าการประเมินระดับ 2 หมายถึง คำตอบยังไม่ชัดเจน
ต้องใช้คำถามชี้นำหรือกระตุ้นเพิ่มเติม
ค่าการประเมินระดับ 1 หมายถึง คำตอบยังไม่ชัดเจน
ตอบไม่ตรงกับคำถาม ตอบแบบเดาสุ่ม
ค่าการประเมินระดับ 0 หมายถึง เงียบไม่ตอบ
หรือตอบว่า “ไม่รู้” “ไม่ได้”
เครื่องมือ(tool)
เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้
ประกอบด้วย
1.
แผนการจัดประสบการณ์จากกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ ตามแนวของ Matal สำหรับ ชั้นอนุบาลปีที่ 2 ซึ่งผู้วิจัยพัฒนาขึ้น
2.
แผนการจัดประสบการณ์จากกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติ ตามแนวการจัดประสบการณ์ของ
สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ
3. แบบทดสอบความสามารถด้านการสังเกต
4. แบบทดสอบความสามารถด้านการจำแนก
5. แบบทดสอบความสามารถด้านการแก้ปัญหา
การรวบรวมข้อมูล(gathering)
ผู้วิจัยได้ทำการทดลองด้วยตนเองกับนักเรียนกลุ่มด้วยตัวอย่างทั้ง
2 กลุ่มโดยได้ดำเนินการตามขั้นตอน ดังนี้
1. ทดสอบ (Pretest) นักเรียนทั้ง 2 กลุ่ม
ในวันแรกของการทดลองด้วยแบบทดสอบวัดความสามารถ ในการสังเกต การจำแนกและการแก้ปัญหา
วันละ 1 ฉบับ และตรวจให้คะแนนตามเกณฑ์การให้คะแนน
2.
ดำเนินการทดลองตามแผนการจัดประสบการณ์ด้วยกิจกรรมวิทยาศาสตร์ตามแนว Matal และ
การจัดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แบบปกติของสำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ
3. เมื่อสิ้นสุดการทดลอง
ผู้วิจัยทำการทดสอบหลังการทดลอง (Posttest) โดยแบบทดสอบวัดความ สามารถในการสังเกต
การจำแนกและการแก้ปัญหาตามคู่มือดำเนินการสอบวันละ 1 ฉบับ
และนำแบบทดสอบมาตรวจให้คะแนนตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในคู่มือการทดสอบ
การวิเคราะห์(analysis)
1. เปรียบเทียบความสามารถในการสังเกต
การจำแนก และการคิดแก้ปัญหาก่อนและหลังการจัดกิจ กรรมของกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม
โดยใช้ t-test (t-test for dependent samples)
2.
เปรียบเทียบคะแนนเฉลี่ยหลังการจัดกิจกรรมระหว่างกลุ่มควบคุม และกลุ่มทดลองโดยใช้ t-test (t-test for independent samples)
ข้อสรุป(summary)
เด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว
Matal มีความสามารถในด้านการจำแนกและการแก้ปัญหาแตกต่างจากกลุ่มที่จัดกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์แบบปกติ
อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
แต่มีความสามารถด้านการสังเกตแตกต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ
ผลจากการศึกษาชี้ให้เห็นว่า การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว
Matal ช่วยกระตุ้นให้เด็กปฐมวัยมีทักษะการคิดสูงขึ้น
ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับครูและผู้เกี่ยวข้องกับเด็กปฐมวัย
ในการนำไปใช้จัดประสบการณ์ให้แก่เด็กได้อย่างมีคุณภาพ
ข้อเสนอแนะ(suggestion)
ข้อเสนอแนะทั่วไป
1. การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว
Matal เน้นในเรื่องการนำธรรมชาติรอบตัว
วัสดุอุปกรณ์ของจริงมาใช้เป็นสื่อการเรียนรู้
และใช้เทคนิคการใช้คำถามเป็นสิ่งกระตุ้น
ดังนั้นจึงสามารถปรับใช้ได้เข้ากับสภาพของทุกท้องถิ่น
2.
ในการจัดกิจกรรมซึ่งส่วนมากจะให้เด็กได้สังเกต
ศึกษานอกห้องเรียนก่อนออกศึกษานอกสถานที่ ทุกครั้ง
ควรมีข้อตกลงระหว่างครูกับเด็กถึงการปฏิบัติตนในการออกนอกสถานที่ ชี้แจงงาน /
กิจกรรมต่าง ๆ ที่ต้องปฏิบัติขณะศึกษานอกสถานที่จึงจะทำให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุด
3. การจัดกิจกรรมประสบการณ์ต่าง ๆ
ให้ได้ผลดีที่สุดนั้น ครูจะต้องมีเทคนิคการใช้คำถามเพื่อ กระตุ้นให้เด็กคิด
คำถามที่ใช้ควรเป็นคำถามระดับสูงเพื่อพัฒนาทางด้านการคิดแก้ปัญหา
4.
การจัดประสบการณ์เพื่อพัฒนาทักษะพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กปฐมวัยนั้น
ควรเน้นที่ กระบวนการมากกว่าผลผลิต ซึ่งการจัดประสบการณ์ให้เด็กได้รับนั้น
ควรเป็นประสบการณ์ตรง เพราะจะช่วยให้เด็กได้วิเคราะห์ทดลองหรือลงมือกระทำด้วยตนเอง
ทำให้เด็กได้ค้นพบความรู้ด้วยตนเอง ซึ่งก่อให้เกิดความเข้าใจและสามารถจดจำได้นาน
สามารถส่งเสริมทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และพัฒนาการด้านต่าง ๆ ได้
5.
ควรจัดกิจกรรมให้หลากหลายเพื่อสนองความสนใจของเด็ก
และครูควรกระตุ้นให้เด็กลองทำสิ่ง ใหม่ ๆ ด้วยวิธีการใหม่ ๆ อยู่เสมอ
ให้เด็กได้เรียนรู้ตามความสนใจและความต้องการของเด็ก
6.
ในการจัดกิจกรรมควรคิดถึงตัวเด็กเป็นสำคัญ โดยกิจกรรมที่จัดนั้นต้องมีหลาย ๆ
รูปแบบ ได้แก่ การจัดกิจกรรมให้เด็กทำเป็นรายบุคคลเด็กเลือกทำด้วยตนเอง
กิจกรรมให้เด็กทำเป็นกลุ่มเล็กและกิจกรรมรวมกลุ่มใหญ่
นอกจากนั้นควรให้เด็กได้มีโอกาสทำกิจกรรมนอกห้องเรียนด้วย
7. การจัดกิจกรรมสนทนาซักถาม
ควรเปิดโอกาสให้เด็กได้แสดงออกถึงความคิด จินตนาการ ความ
เชื่อมั่นและการใช้ภาษาอย่างอิสระจากประสบการณ์และความต้องการของตน
โดยเปิดโอกาสให้ทุกคนในห้องเรียนได้แสดงความคิดเห็นที่มีเหตุผลตามความคิดของตนอย่างอิสระ
ข้อเสนอแนะในการทำวิจัยครั้งต่อไป
1.
ควรมีการศึกษาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัยที่ได้รับการจัดกิจกรรมการ
เรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว Matal ในกลุ่มเด็กต่างอายุ
2.
ควรมีการศึกษาการใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว Matal ในสังกัดหน่วยงาน อื่น ๆ เช่น ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก
กรมการพัฒนาชุมชนหรือศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์ของกรมการศาสนา เป็นต้น
3.
ควรมีการประยุกต์ใช้กิจกรรมการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ตามแนว Matal โดยจัดเป็นชุดกิจ
กรรมฝึกทักษะพื้นฐานวิทยาศาสตร์เบื้องต้นสำหรับเด็กปฐมวัย ทดลองใช้กับเด็กปฐมวัย